Fırsat Maliyeti İngilizcesi opportunity cost ve Fransızcası cout d’opportunité olan iktisadi bir terimdir.
İktisat kitaplarında herhangi bir malın üretimini bir birim arttırmak için başka bir maldan vazgeçilmesi gereken mal miktarı olarak tanımlanır. İktisadi terimlere yabancı kişiler için bunun halk arasında ki tercümesi ve özeti şudur ki cebinizde 3 TL var. Bu 3 TL’ye siz ya waffle ya da dürüm tercih edeceksiniz. Eğer dürümü seçerseniz waffle sizin kaybettiğiniz ve elinizden kaçan fırsat maliyetidir. Diğer taraftan eğer siz waffle alırsanız bu sefer dürüm yiyemeyeceğiniz için dürüm sizin fırsat maliyetiniz olmaktadır.
İktisadi açıdan bakıldığında hesaplamanın sonu yoktur diyebiliriz. Ki önünüze gelecek olan her 2 alternatiften birini seçmek zorunda kaldığınızda kaçan malın fırsat maliyetini hesaplamakla kafayı yiyebilirsiniz. Fırsat maliyetinin algılanması gayet kolay olup, kafayı fazla takarsanız insan hayatını zindana döndürebilir.
Zira ekonominin bu terimi, gerçek hayatta, “ya şöyle yapmasaydım da, böyle yapsaydım, onu değil de diğerini seçseydim” durumuna eşit olduğu için çoğu zaman keşkelerle devam eden bir cümlenin başlangıcı olmaya adaydır. Bu durumda iktisat ecdatları çok güzel bir cümle kurmuşlardır ‘’her seçim, bir vazgeçiştir’’.
Fırsat Maliyeti ve Hayat
Hayatınızda karşınıza çıkacak sorunları çözmede bu fırsat maliyeti bakış açısını kullanmak pek olumlu ve ivedi sonuca ulaştırmayabilir sizi. Ama olayı şöyle bir örnekle kapatacak olursak ilerisi için size faydalı olabilir ve fırsat maliyetini daha iyi anlamış olursunuz. Misal lisans eğitimini tamamladınız ve ilerisi için tezsiz yüksek lisans yapmayı düşünüyorsunuz.
Öncelikli olarak 1. sırada cebinizden çıkacak para olmak üzere üniversitenin harcı, eğer şehir dışında master yapacaksanız ev kirası, yakıt, elektrik, su, mutfak masrafları, kırtasiye giderleri, ulaşım giderleri, kendi şahsi masraflarınız ve en önemlisi master hayatınız boyunca bir işte çalışmayıp kaybedeceğiniz fırsat maliyeti gibi maliyetleri hesaplarsınız. Bu yüksek lisans yapmadan önce, yüksek lisansın doğrudan maliyetleri olarak düşünülür. Daha sonra yüksek lisans yapılmadığı takdirde –asgari ücretle bile olsa- bir işte çalışarak kazanılacak olan maaş vardır. İşte yüksek lisans kararında bu kaçacak olan maaş fırsat maliyetidir, kitap, yol, harç ise doğrudan maliyettir.
Fakat işte burada dananın kuyruğu kopar ve zurnanın zırt dediği son deliğe gelinerek, eğer lisans sonrası master yapmayıp asgari ücretli bir işte çalışmaya başlayıp 5 yıl sonra maaşınız 1.500 TL’ye ancak gelecekken, eğer yüksek lisans yapılıp bitirildiğinde gelecekte daha kıdemli ve üst düzey bir maaşla ve prestijli bir işe girerek 2 senede çalışmayarak kaybettiğiniz maaşın fırsat maliyetini (650 TL*24 ay=15.600 TL) yüksek maaşlı işinizde 1 senede aynı fiyatı çıkarabilirsiniz. (1.500 TL*12 ay=18.00 TL ve 1.500 TL*24 ay=36.000 TL) fazla getiri sağlayacağı düşünülür. Eğer bu kazanç, fırsat maliyeti ve doğrudan maliyetten fazla ise 2 sene hibe edilerek yüksek lisans yapılır. Yoksa bir işe girip çalışmaya başlanır.
